De procureur des Konings (na een opsporingsonderzoek) of het onderzoeksgerecht (na een gerechtelijk onderzoek) kan de verdachte verwijzen naar de politierechtbank, de correctionele rechtbank of het hof van assisen. De bevoegdheid van de rechtbank hangt af van de aard van het misdrijf.
Correctionele of politierechtbank
Hoe verloopt een zitting?
Tijdens het proces zal de rechter de verdachte en eventuele getuigen en experts horen over de omstandigheden van de feiten. Slachtoffers kunnen als getuigen worden gehoord als ze zich (nog) geen burgerlijke partij stelden. Als een slachtoffer zich burgerlijk partij stelde, wordt het als procespartij gehoord.
Als het slachtoffer burgerlijke partij is, zal het – eventueel met een advocaat – een verzoek tot schadevergoeding uiteen kunnen zetten. De burgerlijke partij mag echter geen verzoek voor een bepaalde straf uiteenzetten.
Het Openbaar Ministerie geeft zijn standpunt over de schuld van de verdachte en over een eventuele straf. De verdachte voert zijn verdediging (over de schuld, straf of schadevergoeding), eventueel vertegenwoordigd door een advocaat.
Wanneer de debatten gesloten worden, beraadslaagt de rechtbank. Het vonnis wordt uitgesproken op een latere datum.
De zittingen van de rechtbank zijn in principe openbaar. Je kan de rechter echter vragen de zitting achter gesloten deuren te houden. Dit is in de wet voorzien voor slachtoffers van seksuele misdrijven, zoals verkrachting of aanranding. De rechter kan dit ook bevelen als een betrokkene minderjarig is, of om het privéleven van betrokkenen te beschermen.
Als slachtoffer kan je alleen voor de rechtbank verschijnen of je kan je laten bijstaan of vertegenwoordigen door een advocaat. Je kan je ook laten bijstaan door de dienst slachtofferonthaal.
Hof van assisen
Het hof van assisen is geen permanent strafrechtscollege. Het wordt pas samengesteld wanneer een beschuldigde door de kamer van inbeschuldigingstelling naar het hof van assisen wordt verwezen.
Voor het hof van assisen worden misdaden, politieke misdrijven en drukpersmisdrijven behandeld.
Het hof van assisen wordt bijgestaan door een jury van 12 gezworenen.
In bepaalde gevallen kunnen misdaden gecorrectionaliseerd worden (door verzachtende omstandigheden of strafverminderende verschoningsgronden aan te nemen). De misdaad wordt dan niet voor het hof van assisen maar voor de correctionele rechtbank behandeld.